MỤC ĐÍCH

 Có khi đạt được mục đích cũng có nghĩa là không còn mục đích nên cảm thấy bơ vơ. Đó phải chăng do chính ý nghĩa mục đích làm con người bơ vơ khi đã đạt được nó?

Mục đích là một khái niệm được hiện hữu và được chính bản thân người nào đó sử dụng sự hiện hữu đó. Vì thực ra không có mục đích nào là thực hữu. Tùy theo quan niệm, cách nhìn… mà hiện hữu mục đích một cách khác nhau. Vậy mục đích như thế nào mới được xem là chính đáng?

Mục đích có khi chỉ giống như một giấc mơ. Nó hiện hữu trong tâm trí bằng những ý niệm về những hành động cụ thể nào đó. Bằng mọi cách từ trong sâu thẳm của ý niệm, mục đích khiến con người ta biết làm gì và làm như thế nào để đạt được đỉnh cao của chính nó. Lắm lúc, mục đích khiến ta quên đi cái Ngã đau đớn của tự thân, cũng có nghĩa là không còn nhớ đến cái tổn thương trầm trọng của tha nhân. Và ở đây, mục đích này đồng nghĩa với cái Ta ích kỷ, cái Ta không đáng được tôn trọng!

Đối với những trường hợp khác nhau, “Mục đích” được xem như tấm phao nhỏ để bám víu, để phấn đấu vươn lên bằng nỗ lực của chính mình. Mục đích được ví như chất keo để kết dính một chiếc lá vàng khô lên bức tường trắng trống rỗng tạo nên giá trị sự hiện hữu của cả hai, chúng toát lên vẻ đẹp tự nhiên hiếm có. Trong cuộc sống của đời thường, con người sống không có mục đích thường được ví như con thuyền nhỏ lênh đênh trên biển cả mênh mông không bến bờ, không phương hướng, cứ để cho sóng nước dập dìu trôi dạt muôn phương và hậu quả cuối cùng chính là để tan biến giữa đại dương một cách vô nghĩa. Vậy nên, con người cần xây dựng cho mình mục đích, ít nhất là để có gì đó để làm, có ý nghĩa để sống và yêu thương…

 Thật ra không ai tồn tại mà không bận tâm về một khái niệm giá trị gì đó cho riêng mình. Đức Phật đã dạy rằng tùy theo nghiệp cảm của mỗi người riêng biệt khác nhau mà tâm thức của mỗi người cũng chiêu cảm từng cảnh giới riêng không ai giống ai được... Cũng vậy, người nào đã gieo trồng hạt giống thiện thì tự trong ý thức ấy bùng ra ý niệm mục đích tốt và ngược lại, hạt giống bất thiện được ôm ấp từ muôn đời trong ý thức con người thì làm sao hiện hữu được ý niệm mục đích chính đáng lâu dài. Có câu nói rằng: “Tâm bất an nên tam giới bất an” là thế! Thật vậy, an hay bất an, hạnh phúc hay đau khổ tùy thuộc nơi cái nhìn và ý niệm mục đích của mỗi người. Suy cho cùng, mục đích chỉ là một con đường nhỏ nằm im trợ duyên cho người nhanh chóng tìm đến nơi mình cần để nghỉ ngơi và tịnh dưỡng bản thân mà thôi.

Đừng bao giờ lầm tưởng mục đích là cứu cánh và cũng đừng suy tưởng không có mục đích rồi con người sẽ lạc lỏng, bơ vơ. Vì những ai cho rằng mục đích là cứu cánh thì lẽ tất nhiên họ lao tâm, lao lực cho cuộc chạy đua thực hiện cho bằng được mục đích ấy mới thôi. Chính vì vậy, họ đã đánh mất đi những giá trị hạnh phúc khác đang hiện hữu khắp nơi để rồi cái giá cuối cùng họ nhặt được chính là sự bội bạc của thời gian. Thời gian đã lấy đi tuổi thanh xuân, nhiệt huyết, tình người và cả sức khỏe. Họ chỉ còn cảm giác mệt lả và không thể nhấc được đôi chân của mình ngay trong căn nhà rộng lớn, cao sang của chính họ.

Có bao giờ bạn cảm thấy lạc lỏng, bơ vơ trước những cuộc vui mà mình đã chuẩn bị rất kỹ không? Có bao giờ bạn cố tình đi đến những nơi mà bạn đam mê và cuối cùng khi đến đó bạn nhận ra rằng chẳng có gì làm bạn vui không? Có bao giờ bạn đứng trước một sự kiện hoành tráng và xung quanh bạn là hàng vạn người đang reo vui và ngưỡng mộ, nhưng bạn thì không! Còn rất nhiều điều khác nữa nhưng ở đây bạn chỉ cần nhận ra mình đang ở đâu trong những tình huống trên. Nếu bạn chưa từng thì đến một lúc nào đó bạn sẽ phải đối diện. Hoặc giả bạn đã từng thì hãy tự nói với chính mình rằng “Ai rồi cũng như mình cả!”. Vì sao? Vì đó chính là bản chất của cuộc sống.

 Bản chất cuộc sống không phải là một cái gì đó hiện hữu một nơi nào đó và bạn phải đi tìm thì mới có giá trị. Cũng vậy, những tình huống trên khi bạn đặt chân đến mục đích thì mục đích đang ở nơi đâu? Tại sao bạn thấy mình bơ vơ, hụt hẫng khi bạn đã và đang đứng trên đầu mục đích? Tâm trí người trong cuộc và trong cả bản chất hiện tượng, sự việc được diễn ra mang tính truy cầu và lòng tham muốn. Nếu cảnh diễn ra không hài lòng, bạn chắc chắn sẽ băn khoăn và hỏi rằng “Tại sao?”. Nếu như ý, bạn toại nguyện và rồi cũng chỉ có thế! Nhưng có thêm một sự thay đổi đang lớn dần trong bạn đó là lòng hãnh diện và sự kiêu mạn. Điều đó đã không dừng lại và không bao giờ dừng lại. Trừ khi buổi xế chiều nào đó, bạn nhận ra sự sống của mình đang lịm dần và tất cả mục đích đạt được đã đi vào dĩ vãng. Bạn lại bơ vơ ngay chính trong ý niệm của mình rằng bạn sẽ mang theo gì được khi sang thế giới bên kia? Rằng bạn có bỏ lại tất cả nơi này với sự bằng lòng hay không? Bạn sẽ bơ vơ hơn tôi nói.

  Một sự kiện hoành tráng được diễn ra. Bao người reo vui, khấn nguyện. Sự hào nhoáng của ánh đèn, kiêu sa của pháo hoa, rầm rộ của xã hội… Niềm vui reo lên thành tiếng oa oa… rồi sau đó tất cả lại trở về với hiện tượng ban đầu. Đèn tắt. Người về. Pháo hoa chỉ còn trong tâm tưởng. Để làm gì mà phải phấn khích? Cuộc sống này cũng vậy! Vinh – nhục ngang tầm nhau. Vinh không khiến ta ngẩng cao đầu rồi giẫm đạp kẻ yếu. Nhục không làm ta khuất phục và nhụt chí anh hùng. Vinh – nhục như bóng đổ chiều hôm, như hoa nắng lung linh hư ảo. Cảnh nào rồi cũng cho ta bài học lớn khôn. Có người khi tận hưởng vẻ đẹp hào nhoáng của pháo hoa rồi trong đầu hay trong mỗi câu nói đều ca ngợi không ngớt về sự kiện đã diễn ra. Họ ôm ấp những ngày còn lại và hy vọng mình sẽ là người gì đó trong những sự kiện lớn trên. Để làm gì? Chẳng biết nữa! Chỉ biết rằng họ đã không thấy được vẻ đẹp huyền diệu thanh bình của đêm không đèn không điện. Họ đã quên đi tiếng kêu vang vang của dế và ánh sáng nhàn nhạt của trăng, của những vùng đất hoang vu và thơm lừng cỏ dại. Nói vậy để biết không đâu là xấu! Không đâu là đẹp! Có khi cái đẹp đơn sơ dễ gặp ấy lại lớn khôn cùng ta hàng ngày, lại vui cùng ta mỗi đêm. Chỉ mong cái đẹp trong tâm đừng tắt. Cái nhìn nơi đâu cũng đẹp và mục đích cũng chỉ có thế!

Vậy nên hãy sống sao cho tất cả việc làm đều trở thành mục đích có ý nghĩa cao đẹp cho cuộc đời này. Chỉ vậy thôi! Bạn ạ!

KHÁNH THUẦN

ĐA DỤC VI KHỔ

Cuộc sống là một chuỗi ngày đi qua với đầy đủ cung bậc cảm xúc trong một con người. Những nốt nhạc của tham lam, thù hận, si mê đã làm nên một lịch sử nhân loại đầy tang thương. Những nghiệt ngã oan khiên của cuộc đời đã lần lượt diễn ra như những thước phim chiếu chậm, bao tâm hồn yếu đuối đã chết lần chết mòn dưới cơn nắng hạ của lòng tham vô hạn. Tiếng hống sư tử từ ngàn năm vẫn còn vang vọng “Biển có thể cạn, núi có thể mòn, quả đất có thể băng hoại nhưng khổ đau không bao giờ chấm dứt đối với người còn vô minh và ái dục” (Tương Ưng III, chương 1, phẩm 5, tr. 267). Càng nhiều tham muốn, con người lại càng xây dựng nên ngọn núi đau khổ thật lớn. Thậm chí mãi đến giờ, người ta vẫn “hì hục” vun đắp thêm mà không cảm thấy mệt mỏi. Một câu hỏi mà cả ngàn mấy năm qua, nhân loại dù biết câu trả lời nhưng vẫn không thực hiện được.

 Vẫn biết rằng, cuộc sống cần phải có những cái “muốn” để làm mục tiêu hướng tới mà vươn lên. Thế nhưng, người đời đã đẩy mức độ “muốn” lên tới mức chìm đắm, mê muội nên đã tạo ra nhiều tội lỗi chịu nhiều khổ đau. Căn bệnh trầm kha của con người là dù đạt được cái này rồi nhưng lại muốn có thêm cái khác, cứ như thế mà “cái muốn” ấy không bao giờ dừng lại, chúng sanh chìm vào vòng xoáy tham cầu liên miên, bất tận để rồi tạo ra vô vàn khổ đau cho mình và cho người. Có những lúc ngôn ngữ cũng trở nên bất lực để làm phương tiện phơi bày tội ác mà con người gây ra: tội ác với thiên nhiên, tội ác với cỏ cây, tội ác với các loài động vật và cả tội ác với nhân loại. Trong khoảnh khắc nào đó nghĩ suy về cuộc đời, ta phải rùng mình hoảng sợ vì không ngờ rằng đó lại chính là những tội lỗi được làm nên bởi con người – loài động vật bậc cao có ý thức?! Ta tự hào cho một nền văn minh nhân loại với công nghệ khoa học kỹ thuật ngày càng tiên tiến nhưng ta vẫn phải đang tha thiết kêu gọi vì một giá trị đạo đức của con người. Cuộc đời vẫn luôn tồn tại với hai mặt vui – buồn, vinh -  nhục, được – mất. Nhưng, vì con người không bao giờ biết chấp nhận và dung hòa, họ chỉ biết lao theo và cố đạt cho bằng được cái mà họ thích, họ muốn, cho nên lòng vị kỷ cũng từ đó mà theo ra và phát triển thành những thủ đoạn độc ác, con người trở thành những loài dã thú điên cuồng. Nghe hơi gay gắt và chua chát nhưng có sự thật nào che giấu được đâu. Đức Phật đã dạy tham dục và sự thỏa mãn lòng tham ái giống như người khát uống nước biển, như người bị ghẻ lở sợ lửa, như chó gặm xương khô, như liếm mật trên lưỡi dao, như ôm rơm đi vào lửa (Kinh Tứ Thập Nhị Chương). Thế nhưng, có mấy ai nhận ra được điều này? Để thỏa mãn lòng tham dục của mình, họ tự nguyện trở thành nô lệ của dục vọng, bị sai sử bởi dục vọng, tội ác chập chồng mà họ cứ ngỡ đó là lẽ sống. Khi tòa án của lương tâm và tòa án của nhân loại kết án, bước chân lấm bùn không còn trở về được nữa, họ tự đào thải mình khỏi sự sống, tự “trải thảm” đưa mình tới con đường hủy diệt, không còn đủ tư cách sống trong xã hội loài người. Cái giá ấy có quá đắt không khi kẻ nô lệ của lòng tham được trả công bằng sự đào thải?

 Ta luôn sống trong cảm giác không được an lạc, luôn cảm giác thiếu thiếu một cái gì đó. Ta chưa bao giờ cảm nhận được rằng ta đã đầy đủ và không cần nữa. Chính vì thế, ta càng cố gắng được thỏa mãn thì lại càng bất mãn, ta càng mơ mộng được giàu sang thì lại càng vỡ mộng ở hố sâu của tội lỗi. Trên lộ trình tìm kiếm hạnh phúc cho chính mình, ta đã gây nên không biết bao bất hạnh cho người khác. Vì chưa đạt được “tiêu chuẩn” hạnh phúc như mong muốn nên ta đã mặc nhiên đạp đổ đi tất cả những niềm hạnh phúc thật sự mà người khác không dễ gì có được. Đó thật sự là một lòng tham không đáy và ta là một con chó, là kẻ nô lệ của lòng tham. Để đạt được đối tượng, mục tiêu của mình tất nhiên phải trải qua giai đoạn tranh giành, thủ đoạn và chém giết, cuối cùng tạo điều kiện cho nghiệp lực lẫy lừng, tội ác lên ngôi. Thế nhưng, khi đạt được rồi lại phải ngày đêm canh giữ, lo sợ, bất an vì nếu bị mất đi, tinh thần có thể hoảng loạn, điên cuồng. Còn nếu cố gắng mà vẫn không đạt được thì dẫn đến trạng thái tâm lý thất vọng, oán giận, buồn trách, than thân, trách phận, hận đời thù người, nặng hơn có thể là sự trầm mình trong tuyệt vọng, buồn đau, tự mình chấm dứt sự sống của chính mình. Như vậy, dù có đạt được hay không đạt được thì cũng điên cuồng mà chết. Cuộc sống thật vô vị với những kẻ lòng tham không đáy, si mê không có giới hạn, cuối cùng sinh tử phải bì lao, khổ khổ trùng trùng.

 Chúng ta nên nghiêm túc nhìn nhận rằng chạy theo dục vọng là chạy theo nghiệp, là hành khách thân thiết trên chuyến tàu sinh tử triền miên, vô tận không có bến đỗ. Ta đừng than rằng “đời là bể khổ” khi chính ta là tác nhân tạo ra sự khổ. Theo dõi thông tin báo chí hàng ngày, thật đúng là một sự đa dục chồng chất khiến trái đất này như muốn nổ tung vì năng lượng của lòng tham, thù hận, si mê quá mạnh. Trái đất có thể nổ tung vì những dòng năng lượng này, đó cũng chính là ngày tận thế, là cái khổ lớn nhất mà loài người và muôn loài phải gánh chịu. Nếu dục là một lòng tham không đáy thì khổ cũng là một đại dương không bến. Nhân quả thật rất công bằng, anh “đa dục” thì phải “đa khổ” thôi, không thể “đa dục” mà “thiểu khổ” được. Cái khổ này bao hàm cho cả ta và người. Tội ác này lớn lắm! Gây khổ cho mình chưa đủ, lại còn gây khổ cho người nữa. Chẳng toà án nào dung tha được anh kể cả tòa án lương tâm của chính anh.

  Nếu tự ta hiểu và ý thức được câu “thiểu dục tri túc”, sống chánh niệm với ý thức, với tâm ham muốn của mình thì “đa dục vi khổ” làm gì có mặt cho thêm khổ? Ta nên sống như một đại trượng phu, ta tuyên chiến với đau khổ nhưng ta không chết đuối trong khổ đau. Ta không mắc kẹt giữa danh lợi và mất danh lợi, ta không phân vân suy nghĩ cho rối trí giữa vinh và nhục mà ta thong dong, vững chãi trước những được - mất, hơn – thua của cuộc đời. Đã biết tham dục tạo ra đau khổ, đã biết khổ đau là kết quả của tham dục thì ta còn ham muốn gì để làm nô lệ, làm chó săn của dục vọng?

 Người con Phật nên hiểu rằng dục tức là muốn. Theo chiều hướng tích cực, “dục” hoàn toàn không có khổ, nếu nó là một lời đại nguyện, là nguyện ước đem lại hạnh phúc cho con người và vạn loại chúng sanh. Còn nếu “dục” được sanh ra bởi tham, sân, si thì không cần phải thắc mắc gì cho câu “đa dục vi khổ”.

Nói tóm lại, chúng ta là hàng phàm phu, còn sống ở cõi ô trược này thì năm món dục ở thế gian (tài, sắc, danh, thực, thùy hay sắc, thanh, hương, vị, xúc) là cái mà chúng ta không thể nào không ham muốn. Vì vậy, đa dục là còn nhiều tham muốn về ngũ dục, mà trên đà tham lam chắc chắn sẽ sinh ra sân hận rồi dẫn đến kết quả si mê. Cuối cùng, khổ là một điều tất nhiên, là chân lý không thay đổi được.

Vậy hàng đệ tử Phật, những bậc đại nhân có cần những thứ ấy nữa không? Hãy biến lòng dục vọng thành những đại nguyện đem lại hạnh phúc, an lạc cho nhân loại và chúng sanh. Ngũ dục là gốc sanh tử, luân hồi, khổ đau nên ta đừng quên rằng “đa dục vi khổ”. Mỗi chúng ta cần “thiểu dục vô vi, thân tâm tự tại” (Kinh Bát Đại Nhân Giác) mới xứng danh là những người con của dòng họ Thích ngàn đời!

Nguyên Giác Hạnh